Ὁ Ἀπόστολος Ἀνδρέας, τοῦ ὁποίου τὴ μνήμη τιμᾶ ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία στὶς 30 Νοεμβρίου, καταγόταν ἀπὸ τὴν περιοχὴ τῆς Γαλιλαίας. Ἦταν ψαρὰς στὴ λίμνη Τιβεριάδα καὶ ἦταν ὁ πρῶτος ἄνθρωπος τὸν ὁποῖο ὁ Χριστὸς κάλεσε νὰ γίνει μαθητής του, ἐξ οὗ καὶ ὀνομάστηκε «Πρωτόκλητος».
Μετὰ τὸ πολύχρονο ἀποστολικό του ἔργο, τοῦ ὁποίου σταθμὸς ὑπῆρξε καὶ ἡ ἀρχαία πόλη τοῦ Βυζαντίου, ὅπου ἵδρυσε καὶ τὴν πρώτη ἐκκλησία, μαρτύρησε στὴν Πάτρα σὲ μία περίοδο ὅπου ὡς τοπικὸς ἄρχοντας ἀναφέρεται κάποιος ὀνόματι Λέσβιος τὸν ὁποῖο διαδέχθηκε ὁ Αἰγεάτης, πιθανολογεῖται ὅτι ἦταν ἡ ἐποχὴ τοῦ διωγμοῦ τοῦ Νέρωνα, ἀλλὰ εἶναι δύσκολο νὰ ἐπιβεβαιωθεῖ. Οἱ δήμιοί του μαρτυρίου τοῦ Ἀποστόλου Ἀνδρέα ἀποφάσισαν νὰ τὸν θανατώσουν σὲ σταυρὸ σὲ σχῆμα Χ, ὡς εἰρωνεία στὸ σταυρικὸ θάνατο καὶ τὴν Ἀνάσταση τοῦ θεανθρώπου Χριστοῦ τὸν ὁποῖο κήρυττε. Αὐτὸ ὅμως ποὺ οἱ δήμιοι ἐκεῖνοι δὲν μποροῦσαν νὰ γνωρίζουν, εἶναι ὅτι ὁ σταυρὸς τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέα, τὸ περίφημο «Χ», θὰ ἀναρτιόταν περήφανα, αἰῶνες μετά, ὡς σημαία μεγάλων χριστιανικῶν ἐθνῶν τῆς Εὐρώπης, ὅπως εἶναι ἡ Σκωτία καὶ ἡ Μεγάλη Βρετανία. Σήμερα εἶναι γνωστὸ ὅτι ἡ σημαία τῆς Σκωτίας, μὲ τὸ ἄσπρο Χ σὲ μπλὲ φόντο εἶναι ὁ σταυρὸς τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέα. Αὐτὸ ἔχει προκύψει ὡς ἑξῆς:...
Τὸ 345 μΧ, ὁ Ἅγιος Ρέγουλος, ἐπίσκοπός της Πάτρας, γιὰ ἀδιευκρίνιστους λόγους, ἔφυγε ἀπὸ ἐκεῖ καὶ μετέβη στὴ μακρυνὴ βόρεια χώρα τῶν βάρβαρων Πικτῶν. Μαζί του, σύμφωνα μὲ τὴν παράδοση, μετέφερε καὶ ἕνα τεμάχιο τῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέα.
Ἔτσι ὅταν ἔφθασε ἐκεῖ, στὴν σημερινὴ Σκωτία, κήρυξε τὸ Χρστιανισμὸ καὶ οἱ Πίκτες ποὺ πίστεψαν ἔκαναν τὸν Ἅγιο Ἀνδρέα προστάτη καὶ πολιοῦχο τοὺς Ἅγιο. Ὁ Χριστιανισμὸς ὅμως στὴν Σκωτία ἄργησε νὰ ἑδραιωθεῖ, αὐτὸ ἔγινε μὲ τὸν Ἅγιο Κολούμπα, ὁ ὁποῖος ἔδρασε στὴν Σκωτία καὶ τὴ Βόρειο Ἰρλανδία τὸν 6ο αἰώνα μΧ.
Οἱ Σκωτσέζοι ὅμως κράτησαν τὸν Ἅγιο Ἀνδρέα ὡς ἐθνικὸ προστάτη τοὺς ἅγιο, καὶ ἔβαλαν τὸ σύμβολό του στὴ σημαία τους. Ἔτσι, ὅταν πολλοὺς αἰῶνες ἀργότερα, τὰ βασίλεια τῆς Σκωτίας καὶ τῆς Ἀγγλίας ἑνώθηκαν στὸ Ἡνωμένο Βασίλειο, ἑνώθηκαν καὶ οἱ σημαῖες τους.
Πάνω στὸ σκωτσέζικο μπλὲ φόντο τοποθετήθηκαν μαζὶ τὸ «Χ» τοῦ ἀποστόλου Ἀνδρέα καὶ ὁ κόκκινος σταυρὸς τοῦ Ἁγίου Γεωργίου τῆς Ἀγγλίας. Ἔτσι προέκυψε τὸ γνωστὸ σήμερα Union Jack, ἡ σημαία τῆς Μεγάλης Βρετανίας.
Κατὰ τὸ Μεσαίωνα, στὴν Σκωτία τὰ λείψανα τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέα φυλάσσονταν στὴν πόλη Σαὶντ Ἀντριους, ὅπου βρισκόταν καὶ ὁμώνυμος μεγάλος καθεδρικὸς ναός. Κατὰ τὰ χρόνια της Σκωτσέζικης Μεταρρύθμισης ὁ ναὸς ἐγκαταλείφθηκε καὶ ἐρημώθηκε καὶ ἔτσι σήμερα μένουν μόνο κάποια ἐρείπια.
Σήμερα στὸ Ἐδιμβοῦργο ὑπάρχει ἡ ὀρθόδοξη κοινότητα τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέα, ἡ ὁποία ἀνήκει στὴν Ἀρχιεπισκοπὴ Θυατείρων καὶ Μεγάλης Βρετανίας, ποὺ ὑπάγεται στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο Κωνσταντινούπολης.
Κάθε 30 Νοέμβριου, ἐξάλλου, στὴ μνήμη τοῦ ἱδρυτῆ Ἁγίου Ἀνδρέα ἑορτάζεται στὸ Φανάρι ἡ θρονικὴ ἑορτὴ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως.
